نرمی، رفق و مدارای امیرالمومنین حضرت علی (ع)

صدای کسی که ((علی)) را لعن و نفرین می کرد،‌ از شتاب گامهایش کاست. صدای یک زن بود! ایستاد تا زن بدو رسید. زن هنوز در حال لعن و نفرین به او بود در حالی که بار سنگینی به دست و دوشهایش داشت که برایش سخت سنگین می نمود. علی (ع) گامی پیش نهاد و تقاضا کرد تا زن را در حمل بارش مدد رساند. او خود گفته بود:

((رأس السیاسه إستعمال الرفق))

خود وی همیشه رفق و مدارا را به عنوان کارآمدترین روش برخورد با مردم از جانب حکومت و چه از جانب تک تک افراد جامعه با یکدیگر، توصیه نموده بود. او می دانست که این روش، مشکلات اجتماعی را کاسته و مردم را با برنامه های حکومت همراه می کند. علی (ع) به بردن بار به منزل زن بسنده نکرد و از او دلجویی کرد. دانست که شوهر زن در یکی از جنگها به شهادت رسیده است و دانست که تنهایی زن و انبوهی کارها و سنگینی مشکلات او را در هم شکسته . باز به پیشنهاد خودش به منزل زن وارد شد تا مددکار وی در کارهای منزلش باشد. اینهم از کلامهای او بود که:

الرفق یقل حد المخالفه 

نرمی و مدارا حتی شمشیر مخالفین را هم کند می کند.

در منزل هنوز هم علی (ع) کار می کرد و زن لعن و نفرین. اما علی (ع) چیزی نمی گفت. تا اینکه یکی از همسایگان زن، علی (ع) را به بیوه زن معرفی کرد و او بخاطر قضاوت اشتباهش از علی (ع) عذر خواست. و علی بار دیگر نشان داد که:

با برخورد خوب، عقده آنان را که کینه دارند بگشا و اسباب دشمنی و عداوت را قطع کن و از آنچه برایت روشن نیست، تغافل نما. 

و همه یکبار دیگر این سخن علی (ع) را به یاد آورند که:

عنوان العقل مداراه الناس 

نشانه عاقل بودن مدارای با مردم است.

ولیدبن عتبه در جایگاه محاکمه قرار گرفته بود. اما کسی را یارای پیش آمدن برای تنبیه او نبود. هر چه باشد او برادر مادری خلیفه بود و خلیفه سوم هم به مجازات برادر خوانده اش راضی نبود، حتی اگر نماز صبح را در حال مستی چهار رکعت بجای آورده باشد. او باید برای فسق و فجورهای آشکارش تنبیه می شد، اما کسی را جرأت چنین اقدامی نبود، جز علی (ع)! در جایی که حرف از اجرای احکام اسلامی به میان می آمد، علی ذره ای مداهنه و سهل انگاری به خود راه نمی داد. در میان بهت و حیرت همگان، علی (ع) با گامهایی استوار به سیاستگاه آمد. در مقابل چشمان حیرتزده مردم، شلاق در دست گرفت و آنرا بر بدن متهم کوبید، بی آنکه بخواهد با توسل به بهانه هایی همچون مهر و رأفت اسلامی، حکم اسلام را زیر پا گذارد.

ایها الناس لا تشکوا علیا فوالله انه لخشن فی ذات الله 

ای مردم ، از علی شکایت نکنید، به خدا سوگند او در راه خدا سخت و خشن است. 

علی (ع) خود در توصیف مالک اشتر می گفت:

به درستی که او کسی است که احتمال نمی دهم سستی به خرج دهد و لغزش پیدا کند و از این بیمناک نیستم که کندی کند در جایی که سرعت لازم است و یا سرعت به خرج دهد در موردی که سستی سزاوارتر است.

آری! تربیت شدگان مکتب علوی همچون مالک اشتر می دانند که مدارای انسان عاقل با سستی و سهل انگاری در اصول و اجرای ارزشهای اسلامی تفاوت دارد. آنان می دانند که در اجرای قوانین الهی نباید هیچگونه واهمه و ترسی به خود راه دهند و هرگز پیوندها و عواطف انسانی و منافع زودگذر مادی و تهدیدها و تطمیها در ایشان اثری ندارد.(لا یخافون لومه لائم)

آنجا که جای شدت و سخت گیری است محکم و سازش ناپذیرند و آنجا که جای ملایمت و مدارا است، اهل رفق و حلم اند! اما متأسفانه امروزه بیماری افراط و تفریط در روابط اجتماعی گریبانگیر جامعه ما است. در موارد بسیاری که نیاز به داروی رفق و مدارا و ملاطفت برای درمان برخی از بیماریهای سطحی اجتماع بودیم، خشونت به خرج دادیم، به گونه ای که امروز برخی از آن بیماریهای سطحی به زخمهایی عمیق تبدیل شده است و به عکس در بسیاری از اوقات که نیاز به برخورد قاطع و اجرای حدود الهی بود، بخاطر مصلحت اندیشی از انجام آن اباء کردیم.