هدایت شده پیروز

 

اشاره: غرب در طول قرون متمادی به اشکال و روش های مختلفی به دشمنی و خصومت با موضوع مهدویّت و امام عصر (علیه السلام ) پرداخته است. گاه این دشمنی ها در عرصه ی رسانه ها بوده و گاه در لا به لای نوشته ها. دایرةالمعارف ها مجموعه هایی هستند که مخاطب خود را در کوتاه ترین مدّت با موضوعات بسیاری آشنا می سازند و از همین رو محل مراجعه ی افرای قرار می گیرند که می خواهند به طور اجمالی با برخی از موضوعات آشنا شوند. بریتانیکا یکی از چندین دایرةالمعارفی است که در این سال ها با قلم جمعی از نویسنگان منتشر شده است. در این اثر ذیل دو مدخل به موضوع مهدویّت پرداخته شده که در مقاله ی پیش رو به تحریف های آن پاسخ داده شده است. لازم به ذکر است این مقاله در نخستین جشنواره ی برترین های مهدویّت (ویژه ی مطبوعات) در سال 1381 از جمله آثار برگزیده شناخته شد.

دایرة المعارف بریتانیکا در سال 1996 میلادی به شکل لوح فشرده منتشر و در دسترس علاقه مندان آن قرار گرفت. دایرة المعارف بریتانیکا علاوه بر داشتن مقالاتی در زمینه ی علوم تجربی، دارای مقالاتی در زمینه ی علوم انسانی و علوم مذهبی نیز می باشد. تهیه کنندگان این دایرة المعارف در مورد معرفی امام زمان (ع) مقالاتی را ارائه داده اند. بررسی این مقالات نشان می دهد که نویسندگان آن ها اطلاع چندانی از موضوع مهدویّت در اسلام نداشته اند و در بسیاری از موارد، اطلاعات غلط و تحریف شده ای درباره ی ولی عصر (ع) به استفاده کنندگان از این دایرة المعارف ارائه داده اند؛ آنگونه که هر چند انسان خوش بین باشد، نمی تواند برخی از نادرستی ها را در این مقاله نادیده انگارد و جای این پرسش باقی می ماند که چرا نویسندگان دایرة المعارف، در این زمینه به منابع و مآخذ معتبر و مستند شیعی و سنّی مراجعه نکرده اند. در حالی که عالمان و پژوهندگان شیعه از صدر اسلام تا به امروز کتاب های ارزشمندی در موضوع مهدویّت تدوین نموده اند، و مقاله نویسان بریتانیکا می توانستند به راحتی با حوزه های علمی تشیع و مراکز تحقیقاتی در ایران یا سایر نقاط جهان تماس برقرار نمایند و از آثار اصیل و منابع معتبر تشیع و تسنن بهره ببرند، و اطلاعات کاملی نسبت به امر مهدویّت به دست آورند.
این مورد و دیگر موارد از این دست، نشانگر آن است که نه تنها بسیاری از مستشرقان و اسلام شناسان غربی، بلکه مراکز مهم تحقیقی غرب نیز، در بررسی عقاید آئین تشیع و مکتب اهل بیت (ع) در پی آن نبوده اند که آنچه را می نویسند، مستند به مراجع دست اوّل و مآخذ معتبر شیعه و سنی باشد. از این رو یک دانش پژوه و محقّق مسلمان ، برای دریافت معارف دینی و حتی تاریخی خود، نمی تواند به آثار تحقیقی و تجزیه و تحلیل غربیان، به چشم وثاقت و اطمینان بنگرد و به آن ها مراجعه نماید، تا چه رسد که آن ها را مبنای نگرش و تحقیق خود قرار دهد. در این نوشتار ، به نقد دو مقاله تحت عناوین: «آخر الزمان در مذاهب اسلام و زرتشت» و «مهدی»، از دایرة المعارف بریتانیکا پرداخته شده است. در این جا به یادبود، چکیده ای از بخش اوّل مقاله ی یاد شده آمده و خوانندگان گرامی برای مطالعه ی بیشتر می توانند به لوح فشرده ی ماهنامه ی موعود و اصل مقالات مراجعه کنند. ذکر این نکته ضروری است که پاسخ تمامی شبهات و اتهامات وارده در دو مقاله ی مذکور و دیگر موارد، در سخنان معصومین (ع) و آثار بزرگان و علمای تشیع و حتی برخی از علمای اهل سنت با بهترین شکل، موجود بوده و با مراجعه به آن ها جای هیچ گونه تردید و ابهامی باقی نمی ماند. بنابراین در این مقاله صرفاً به جمع آوری و نقل پاره ای از این پاسخ ها اقدام شده است. امید آنکه این تلاش ناچیز، در کنار خدمات ارزشمند مرزداران عالم تشیع مورد لطف و عنایت حضرت بقیة الله الاعظم، ارواحنا فداه، قرار گیرد.
    
    

پاسخ به شبهات

نویسندگان مقالات مزبور معتقدند: «اسلام دینی نیست که در آن ظهور منجی انتظار برود و جایی برای مسیح نجات بخش در آن وجود ندارد».
برای پاسخ می گوییم: اسلام دینی است که اساس تعلیمات خود را بر تذکرات فطری پایه گذاری کرده، از فطرت انسان ها به عنوان گنجینه ی عظیمی از ودیعه های الهی بهره برده و آن را پشتوانه ی اصول معارفی و تربیتی خود قرار داده است. یکی از اصول غیر قابل انکار فطری که همواره در طول تاریخ بشری توسط ادیان و مذاهب تکرار شده ، موضوع فرا رسیدن روز موعودی است که عموم رسالت های آسمانی با همه ی ابعادشان اجرا شوند و پس از رنج های طولانی و نگرانی های جان فرسا، انسانیت مسیری مطمئن و قرار گاهی مجهز برای تلاش های آرمانی خود بیاید. شهید صدر در این زمینه می گوید: «انتظار آینده ای این چنین، تنها در درون کسانی که با پذیرش ادیان، جهان غیب را پذیرفته اند راه نیافته، بلکه به دیگران نیز سرایت کرده است. تا آنجایی که می توان انعکاس چنین باوری را در مکتب هایی که جهت گیری اعتقادی شان، با سرسختی، وجود غیب و موجودات غیبی را نفی می کند، مشاهده کرد. برای مثال، در ماتریالیسم دیالکتیک که تاریخ را بر اساس تضاد ها تفسیر می کند نیز روزی مطرح است که تمامی تضاد ها از میان می رود و ساز و آشتی حکم فرما می گردد.
بدین سان می بینیم که تجربه ی درونی که بشریت در طول تاریخ در مورد این احساس داشته، در میان دیگر تجربه های روحی، ازگستردگی و عمومیت بیشتری برخوردار گردیده است.
دین اسلام نیز در عین حال که به این احساس روحی همگانی، استواری می بخشد؛ با تأکید بر این عقیده که زمین همان گونه که از ظلم و بیداد پر شود؛ از عدالت و داد گردی آکنده خواهد گشت، به این احساس، ارزش عینی بخشیده و جهت فکری باورمندان به این اعتقاد را، به سوی ایمانی به آینده ی روشن، متوجه می سازد. نگاهی به ادبیات مذهبی در ادیان الهی و حتی آیین های بشری نشان دهند ی اعتقاد دیرینه ی انسان ها به روز موعود است که در آن عدالت به دست مصلحی جهانی، در سر تا سر آفاق گسترده می شود. تکرار اصل ظهور یک منجی و نیاز به آن، دلیلی بر فطری بودن این احساس است.
اعتقاد به ظهور یک منجی موعود، نه فقط در دین مسیحیت بلکه در دیگر ادیان الهی یا حتی آئین های بشری مورد بحث و تأکید قرار گرفته است. به عبارت دیگر این امر یک اعتقاد فطری است که در طول تاریخ بشری توسط سفیران الهی پیوسته تذکر داده شده است. امّا ویژگی اسلام به عنوان آخرین دین الهی در این است ک جزئیات این امر را نیز مورد بحث قرار می دهد و ریشه های فطری بودن عقیده به مهدویّت را نیز بیان می کند.
محمد بن یعقوب کلینی (م 328ق.) در «کافی» به اسناد خودش از حمران بن اعین، از ابوحمزه از امام باقر (ع) نقل می کند که فرمود: «خداوند از پیامبران میثاق و پیمان گرفت و فرمود: آیا من پرودرگار (مالک) شما نیستم؟ گفتند آری، سپس فرمود: «و اینکه این محمد (ص) رسول من است و علی (ع) امیرالمؤنین و جانشینان بعد از ولیّ امر من و(اولی به تصرف) و خزانه داران علم من هستند و همانا به وسیله ی مهدی (ع) دین خود را یاری می کنم و دولت خود را توسط او نمایان می سازم، و با او از دشمنانم انتقام می گیرم به وسیله ی او با گردن نهادن یا اکراه، پرستیده می شوم. گفتند ای پروردگار ما، اقرار کردیم و گواه هستیم».این روایت نشان می دهد در عوالم قبل از این عالم، هنگامی که خداوند میثاق توحید را از پیامبران اخذ می کرد، میثاق ولایت چهارده معصوم را نیز از آن ها اخذ کرد. این اخذ میثاق در روایت های متعدّدی در مورد تمام انسان ها وارد شده است.
نویسنده ی مقالات بریتانیکا در مورد مهدی (ع) ادّعا کرده است که عقیده به مهدی در دروه های اغتشاش و عدم امنیت مذهبی و تحولات سیاسی اوایل اسلام (قرن های هفتم و هشتم میلادی) رواج یافته است.
با توجه به آنچه در مورد فطری بودن اعتقاد به ظهور منجی گفته شد، رواج اعتقاد به مهدی، در دوره های اغتشاش و عدم امنیت مذهبی و سیاسی، نه تنها تردیدی در اصل مهدویِت ایجاد نمی کند بلکه تاکید دیگری بر فطری بودن آن است، زیرا امور فطری هنگامی ظهور و بروز پیدا می کنند که انسان با مشکلات و مصائب شدیدی رو به رو می گردد. در آن هنگام که کشتی آسیب دیده در دل دریایی طوفانی دچار امواج می شود مسافران کشتی هر لحظه خود را در ورطه ی غرق شدن می بینند، بر اساس فطرت، ناخودآگاه متوسل به یک نجات دهنده می شوند که می تواند آن ها را نجات دهد و شروع به دعا برای نجات خود می نمایند. در صحنه ی اجتماعی نیز هرگاه امنیت و عدالت در جامعه دستخوش آسیب گردد همان یادآوری فطری باعث می شود افراد جامعه به وجود منجی که می تواند امنیت و عدالت را برقرار کند، متوسل گردند و انتظار ظهور چنین شخصی را دل بپرورانند.
البته در چنین مواقعی همواره افرادی وجود دارند که بنابر دلایل مختلف مانند حس جاه طلبی، دخالت بیگانگان یا حتی انگیزه ی اصلاح اجتماعی، خود را به نام همان منجی موعود می نامند، و مقام وی را مدّعی می شوند. در حقیقت هنگامی کالای تقلبی رواج پیدا می کند که نوع اصیل آن نیز وجود داشته باشد. و اگر طلایی وجود نداشت کسی نیز به عرضه ی طلای تقلبی اقدام نمی کرد. بدیهی است که از نظر شیعیان تمامی ادعا کنندگان در مقالات بریتانیکا غیر واقعی و دروغین می باشند، زیرا همگی آن ها علاوه بر نداشتن علایم امامت، نتوانستند به صورت جهانی به گسترش عدالت اقدام نمایند.
نویسنده ی مقاله ی بریتانیکا مدّعی است که قرآن کتاب مقدّس اسلامی اشاره ای به او یعنی مهدی (ع) ندارد و به هیچ حدیث قابل اعتمادی، یعنی گفته ی منسوب به محمد (ص) نیز در مورد مهدی نمی توان اشاره کرد!!
مراجعه به برخی آیات قرآب بطلان این ادّعا را نشان می دهد، که از جمله می توان به آیات ذیل توجه نمود: به صراحت این آیات دین اسلام به رغم خواسته ی کافران و مشرکان باید بر تمام ادیان جهان چیره شود و این هدف و اراده ی خدای متعال است. باید از مدّعیان پرسید آیا تاکنون چنین اتفاقی در جهان افتاده است؟ و اسلام بر همه ی ادیان غالب و چیره گشته یا هنوز باید برای تحقق این فرموده ی خدای متعال در انتظار بود و چشم به راه آن کس که رسول خدا (ص) به وی بشارت داده، که این کار به دست توانای او انجام خواهد شد.
انسان در شگفت می شود که چگونه حقایق نادیده انگاشته شده و افرادی که گویا از همان مصادیق بارز مخالفان در آیات فوق هستند به کتمان یکی از برجسته ترین و بارز ترین عقاید اسلامی که توسط رسول خدا بیان شد، پرداخته اند. روایات منقول از رسول خدا (ص) در امر قیام مهدی (ع) از منابع سنی و شیعی افزون بر صد ها حدیث است که در صد ها کتاب و اثر آمده است.
قیام حجّت حق در آخر الزمان تا آنجا قطعی است که اهل سنّت از رسول خدا (ص) نقل کرده اند که فرمود: «هر کس قیام مهدی را انکار کند همانا بر آنچه بر محمد نازل شد، کفر ورزیده است».
روایات انبوهی که بسیاری از آن ها فوق حد تواتراند از طریق اهل سنت در قیام مهدی (ع) از سوی رسول خدا (ص) نقل شده که از آن جمله است: «اگر از عمر جهان جز یک روز باقی نمانده باشد خداوند بزرگ آن روز را طولانی خواهد کرد تا اینکه برانگیزد در آن روز مردی را ازفرزندانم که نام او نام من است».
«مهدی حق است و از فرزندان فاطمه (س) است».
در مجلدات اوّل و دوم از دوره ی پنج جلدی «معجم احادیث الامام المهدی» بیش از پانصد و چهل حدیث به نقل از رسول خدا (ص) آمده است که بیشتر آن ها از طریق اهل سنت روایت شده است. منابع و مآخذ این دو مجلد 408کتاب و رساله می باشد که حدود بیست اثر از آن ها از شیعه و همگی مآخذ دیگر اهل سنت است. در این آثار انبوه ویژگی های فراوانی از مهدی (ع) و قیام و نهضت جهانی او ترسیم شده است.
نکته ی مهم تر آنکه امر قیام مهدی در آخر الزمان تا آن پایه قطعی بوده که اهل سنت آثار مستقل در موضوع مهدی و قیام او نگاشته اند. از جمله در خلال «کتاب نامه ی امام مهدی (ع)» نوشته ی علی اکبر مهدی پور که بیش از دو هزار اثر تألیف شده در باب مهدویّت را معرفی نموده، هفتاد نوشته مستقل از اهل سنت نیز شناسانده شده است. همچنین مؤلف این اثر، در مقدمه ی خود می نویسد: «هم اکنون بیش از یک صد جلد کتاب مستقل، از علمای اهل سنت در دست داریم که پیرامون آن موعود جهانی، نگارش یافته است».

منبع: ماهنامه ی موعود شماره ی 100