اسلام؛ زهد، رهبانیت یا صوفی ‌گری؟

    

اسلام ؛ زهد رهبانیت یا صوفی‌گری ( مجموعه انتظار مطهر ) جلد چهاردهم

نویسنده : محسن عباسی ولد

نوبت چاپ و شمارگان : اول ، بهار 1384 – 2000 نسخه

ناشر : معاونت پژوهشی و آموزشی سازمان تبلیغات اسلامی

جلد چهاردهم مجموعه انتظار مطهر به طرح مسائلی با عناوین زهد درکلام استاد مطهری ، آیا زهد فقط یک کیفیت روحی است ؟ زهد واجب و زهد مستحب ، زهد و دنیای گذرگاهی ، اصول سه‌‌‌گانه زهد اسلامی ، راه حل مبارزه با دنیاطلبی ، تشابه زاهد و راهب ، تفاوت زاهد و راهب ، مویداتی از روایات ، اهتمام مومن بر دنیا و آخرت ، اجتماع دنیا و آخرت ، دنیا وسیله است ، محبتی که محبت دنیا نیست ، تفسیر زهد واقعی در روایات و مبارزه با زهد منفی ، نتایج محبت دنیا و صفات بندگان دنیا می‌پردازد .

محسن عباسی در ابتدای بحث بر روی این نکته تاکید می‌کند که تا اینجای بحث به دنبال این بودیم که ببینیم نظر دین درباره‌ی خود دنیا چیست و از این جا به بعد می‌خواهیم نظر دین را درباه‌ی چگونگی برخورد با دنیا بفهمیم . زهد ، همان نوع برخورد با دنیاست . در بحث زهد و دنیای گذرگاهی از مولف می‌خوانیم اینکه ما در مباحث علم و تکنولوژی روی دنیا حساس بودیم ، به این دلیل بود که از نظر یک ایدئولوژیک غربی آنچیزی را که باید آباد کنی دنیاست ؛ چون آن چیزی که هست دنیاست . به همین دلیل ، نهایت رفاه ، نهایت راحتی در این دنیاست و آنچیزی را که باید آباد کنی دنیاست ؛ چون آن چیزی که هست دنیاست . به همین دلیل ، نهایت رفاه ، نهایت راحتی در این دنیاست ؛ اما از نظر دین اینگونه نیست . دنیا راه است و آخرت مقصد .

استاد مطهری سه اصل را برای زهد اسلامی ذکر می‌کند ، این سه اصل زهد اسلامی را از زهدهای صوفیانه و راهبانه جدا می‌کند . این سه اصل عبارتند از : 1 – بهره‌گیری‌مادی از جهان ؛ تنها عامل تامین‌کننده سعادت انسان نیست و برای انسان به حکم سرشت خاص ، یک سلسله ارزشهای معنوی مطرح است که با فقدان آنها ، تمتعات مادی قادر به تامین سعادت انسان نیست . 2 – سعادت فرد از سعادت جامعه جدا نیست . 3 – روح در عین اتحاد با بدن در مقابل بدن اصالت دارد و منبع مستقلی است برای لذات و آلام . غرقه شدن درتمتعات مادی فراغتی برای بهره‌برداری کانون روح باقی نمی‌گذارد و در حقیقت نوعی تضاد میان تمتعات روحی و تمتعات مادی اگر به صورت غرقه شدن و محو شدن در آنها باشد ، وجود دارد .

استاد مطهری درباره مفهوم زهد اسلامی می‌گوید : " وجه مشترک زهد و راهب پرهیز از لذت‌گرایی است . زاهد و راهب هر دو ، خود را به تجمل و تنعم و لذت‌پرستی و تن‌پروری آلوده نمی‌سازند . "

از نظر مولف کتاب وقتی به سراغ روایات می‌رویم ، می‌بینیم که کتب روایی ما پر است از معارفی که نشان می‌دهد دنیا و زهد اسلام یعنی چه ؛ کدام دنیا از منظر اسلام مذموم است و کدام ممدوح ؟ چه نوعی از زهد در اسلام سفارش شده و چه نوعی مردود معرفی شده است . در دسته‌ای از روایات تلاش برای امور دنیایی نه تنها مورد سرزنش قرار نگرفته ؛ بلکه مورد سفارش و تاکید هم واقع شده است . در روایات ما این مساله که دنیا وسیله‌ای برای رسیدن به هدف و مقصودی عالی و خدایی است ، موج می‌زند . حضرت علی ( ع ) می‌فرمایند : " ( دنیا ) چه خوب سرایی است ؛ اما برای آنها که آن را خانه‌ همیشگی ندانند و خوب محلی است برای کسی که آنرا وطن برنگزیند . "

محسن عباسی کتاب حاضر را با این بحث به پایان می‌رساند که از نتایج محبت دنیا هم که در روایات آمده می‌توان فهمید که منظور اسلام از سرزنش دنیا چیست . اگر اندکی در سیره اهل بیت – علیهم السلام – هم دقت کنیم ، متوجه خواهیم شد که این بزرگواران هم ، زهد را نه به ترک دنیا تفسیر کرده‌اند و نه به دنیاطلبی . درسیره زندگی معصومین – علیهم السلام – ما می‌بینیم که قسمت زیادی از عمر خود را صرف امور اقتصادی می‌کردند . حضرت علی (ع) کار می‌کرد ؛ نخلستان آباد می‌کرد ؛ قنات می‌کند و ... ؛ اما در مصرف ، زاهد بود ؛ یعنی همه این‌ها را برای خودش نمی‌خواست . اسلام هم می‌گوید : در تولید کوشا باش ؛ در مصرف قانع . کار عبادت بزرگی در اسلام است ؛ اما کار محور زندگی نیست ؛ پول محور زندگی نیست ؛ همه وسیله است . اگر از حالت وسیله بودن خارج شد و به صورت هدف درآمد ، از اینجا به بعد اسلام با آن مبارزه می‌کند .

اسلام ؛ زهد ، رهبانیت با صوفی‌گری نوشته محسن عباسی ولد در چاپ اول خود و با تیراژ 2000 نسخه توسط معاونت پژوهشی و آموزشی سازمان تبلیغات اسلامی به چاپ رسیده است .